Добры і глыбокі след
Мабыць, у нашай краіне
няма таго дня, каб у свет не выходзіла новая аўтарская кніга паэзіі ці прозы,
не нараджаўся ў тым ці іншым выдавецтве новы калектыўны зборнік. А каб чытач
хутчэй даведаўся аб літаратурнай навінцы, дасведчаным асобам даводзіцца пісаць аб гэтым у рэспубліканскай
ці мясцовай перыёдыцы, работнікам культурных устаноў, бібліятэкарам –
арганізоўваць прэзентацыі выдадзеных кніг.
Вось і на гэты раз не паспелі яшчэ верныя сябры і родныя Марыі Каржовай –
аўтара кнігі “Ад Брэста да Уладзівастока” – добра азнаёміцца з новым выданнем,
не паспелі ўкладальнік і рэдактары апямятацца, як ім па просьбе старшыні
Брэсцкага абласнога праўлення БелТІЗ Ірыны Юрэні, членам якога з’ялялася Марыя
Тарасаўна, патрэбна было рыхтавацца ўжо да прэзентацыі кнігі.
І гэта было б прыемна і радасна ўсім, хто прычыніўся да творчага
літаратурнага працэсу, хто чакаў выхаду кнігі нараўне з самой аўтаркай, калі б
не адно кароткае і непажаданае слова “але”: кніга выйшла ў свет, а яе стваральніцы ўжо не было
на гэтым свеце... Яна сышла ад нас 31 жніўня 2016 года. Першыя ж асобнікі
пабачылі свет на некалькі дзён пазней…
А як чакала, як марыла Марыя Тарасаўна ўбачыць сваё тварэнне! Як
рыхтавалася яна да будучай прэзентацыі, як абдумвала кожны яе пункт, кожную дробязь, нібы прадчувала, што гэта
апошняя яе кніга, апошняя прэзентацыя, як і нядаўняя паездка ў Хабараўск на
магілу да сына Анатоля… Як спяшалася яна падзяліцца з намі свамі планамі аб
распаўсюджванні кнігі! У апошнія паўгода выданне кнігі было яе галоўнай
прыжыццёвай марай…
Рыхтаваць і ўкладваць кнігу ёй дапамагаў вядомы берасцейскі паэт,
пісьменнік-дакументаліст Мікола Панасюк. Ім жа напісана і ўступнае слова-роздум
пра жыццё і творчасць Марыі Каржовай.
Кніга мае шмат раздзелаў. Кожны
раздзел выдання мае свой загаловак. Першыя з іх – “Лапці дзеда Яфіма”,
“Сустракала родная школа”, “На карэльскай зямлі” – прысвечаны складанаму, але
мірнаму часу жыцця на Гомельшчыне і ў карэльскім горадзе Сартавале. Сюжэт, героі
і абставіны ў гэтых раздзелах запрашаюць
нас у атмасферу новага шматабяцаючага калгаснага ладу жыцця, якое толькі
зараджалася, арганізоўвалася, асвойвалася, да якога прывыкалі, у якім вучыліся
жыць і працаваць аднавяскоўцы, родныя і аднагодкі аўтаркі. Чытаючы іх, сапраўды акунаешся ў даўнія 30-ыя, пачатак 40-ых гадоў
ХХ стагоддзя.
У наступных раздзелах кнігі – “Эвакуацыя”, “Добры дзень, Урал!”, “Першыя
крокі да Перамогі” – трапляеш у страшнае ваеннае кола часу, у якім трэба было
маець вялікае шчасце ад Бога, каб выжыць.
Назвы “Дарога дамоў”, “У Ружаны, да роднай сястры”, “Дзень Перамогі” і ўсе
астатнія гавораць самі за сябе. З іх бачна, што Марыі Тарасаўне, дзякуй Богу,
пашчасціла пераадолець нечалавечыя пакуты, прайсці праз усе выпрабаванні і
вярнуцца разам з маці і старэйшым братам у родную Беларусь, каб падымаць яе з
руін, прадаўжаць будаваць сацыялістычны
лад жыцця.
Кніга “Ад Брэста да Уладзівастока” – гэта збор па-мастацку напісаных
успамінаў, гэта кніга-хроніка чалавека-сучасніка нашага аб няпростым і
незабыўным часе жыцця, пры савецкім і цяперашнім ладзе. У выданні сапраўды
паяднаны гісторыя і сучаснасць, ХХ і ХХI стагоддзі, мінулы і цяперашні
час. Карацей кажучы, кніга – гэта люстэрка душы пісьменніцы, адлюстраванне яе
доўгага нялёгкага жыцця і складанага лёсу, пачынаючы з маленства і канчаючы
сёняшнім часам, з якога душа аўтаркі, на жаль, раптоўна зляцела на 87 годзе
жыцця.
Марыя Тарасаўна была не толькі творчай, але і сардэчнай, чулай, па-мудраму
добразычлівай асобай, адданым савецкім чалавекам-актывістам, нястомным
будаўніком новага жыцця. Яна заўсёды шчыра спачувала тым, хто пакрыўджаны
лёсам, безадказна імкнулася на дапамогу таму, каму была патрэбна. Яна ніколі не
скардзілася на свой лёс, нікому не жадала бяды, не чыніла зла, не насіла ў душы
крыўды на людзей, усім усё даравала. Як дабрадзейка – ішла да людзей толькі з
дабром, бо любіла іх, любіла жыццё, любіла сваю вялікую Радзіму – Савецкі Саюз,
родную Беларусь і праз усё жыццё пранесла ў сваім сэрцы любоў да маленькай
радзімы, што на Гомельшчыне, – роднай вёсачкі Струкачоў. А яшчэ Марыя Тарасаўна
клапацілася аб сваіх родных і сябрах. Цёпла адзывецца яна аб іх і ў гэтай
кнізе.
Падсумоўваючы сказанае, дадам: празаічная кніга Марыі Каржовай “Ад Брэста
да Уладзівастока” – гэта літаратурна-мастацкі, гістарычна значымы скарб, які
патрэбны як для сучаснага, так і для будучага пакалення. Гэта – добры і глыбокі
след, пакінуты пісьменніцай свайму роду, землякам, аднавяскоўцам і наступнікам
нашым.
Надзея Парчук
г. Брэст
З выхадам новай кнігі “Я
уже не тот” вясной 2016 года Марыя Тарасаўна КАРЖОВА павіншавала яе аўтара
Міхася КУЛЕША, а вось выхаду сваёй яна не дачакалася.
Фота Дзяніса БУСЛЁНКА
